تاریخچه تغییر ساعت در ایران و جهان (History of DST)
امروزه کمتر از ۴۰ درصد کشورهای جهان ساعت تابستانی(Summer Time) را اجرا می‌کنند تا از روشنایی روزهای طولانی در فصل بهار و تابستان برای کسب منفعت اقتصادی بیشتر بهره ببرند. ایده‌ی صرفه‌جویی با استفاده از روشنایی زودهنگام روز (Daylight Saving Time-DST)، برای اولین بار توسط امپراتوری آلمان و هم‌پیمانش اتریش،در سال ۱۹۱۶(اواسط جنگ جهانی اول) به اجرا درآمد تا از طریق صرفه‌جویی انرژی مورد استفاده در نور مصنوعی، سوخت بیشتری برای استفاده در جنگ تأمین شود، تصمیمی که مانند جرقه‌ای ایده‌ی استفاده از DST را گسترش داد، بطوریکه در عرض چند هفته بعد DST در بریتانیا، فرانسه، ایتالیا،روسیه و حتی استرالیا اجرایی شد. هرچند پس از جنگ اکثر آنها ترجیح دادند زمان استاندارد(Standard Time) را در تمام طول سال بکارگیرند و تا آغاز جنگ جهانی دوم ساعت تابستانی مورد استفاده قرار نگرفت، تنها ایالات متحده آمریکا بود که در سال ۱۹۱۸ و پس از پایان جنگ جهانی اول، استفاده از DST را آغاز کرد.
پیش از جنگ جهانی، در سال ۱۸۹۵ هادسون در نیوزیلند پیشنهاد داده بود که با جا به جایی ۲ ساعته زمان در آغاز ماه اکتبر می‌توان از روشنایی زودهنگام روز بهرمند شد و در سال ۱۹۰۵ وایلت(بی‌خبر از هادسون) در بریتانیا پیشنهادی مبنی‌بر جا به جایی ۲۰ دقیقه‌ای ساعت از ابتدای آوریل طی چهار هفته ارائه داده بود ولی دولت‌ها با بکارگیری هیچکدام از این ایده‌ها موافقت نکرده‌بودند.
در سال ۱۹۰۸یعنی خیلی پیش از فرمان امپراتوری آلمان در هنگامه جنگ جهانی، در آن سوی اقیانوس آرام، ساکنان پورت آرتور، منطقه کوچکی از ایالت انتاریو در کشور کانادا از ساعت فصلی استقبال کرده بودند و ساعتهایشان را یک ساعت جلو برده بودند تا اولین کسانی در جهان باشند که DST را اجرا می‌کنند.
البته بعضی‌ها اعتقاد دارند که بنجامین فرانکلین پدر استفاده بهینه از روشنایی زودهنگام روز در فصل بهار و تابستان است چرا که اولین بار این فرانکلین بود که در سال ۱۷۸۴ در مقاله‌ای فرانسوی پیشنهاد کرد برای صرفه‌جویی در مصرف شمع مردم می‌توانند صبح‌های بهار و تابستان زودتر از خواب بیدار شوند و شب‌ها زودتر بخوابند تا شمع کمتری بسوزانند.
با اینکه بیش از ۱۰۰ سال از آغاز بکارگیری DST می‌گذرد ولی توجه به این ایده در کشور ما هنوز به ۵۰ سال نرسیده است. اولین بار در سال ۱۳۵۶ بود که ساعت به شکل ساعت تابستانی و زمستانی تقسیم شد و ساعت رسمی کشور در اول فروردین یک ساعت جا به جا شد ولی ابتدای مهر فقط نیم ساعت به عقب برگشت تا اختلاف ساعت رسمی کشور با ساعت گرینویچ چهار ساعت شود و در اول فروردین ۱۳۵۷ یک ساعت جلو کشیده شد. نهایتا در اواخر دولت بختیار همه این تغییرات کان لم یکن شد و ساعت رسمی کشور به همان اختلاف سه ساعت و نیم با ساعت گرینویچ بازگردانده شد. با تغییر حکومت در سال ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ ساعت تابستانی دو سال اجرا شد ولی پس از آن یازده سال به تعلیق درآمد. در سال ۱۳۷۰ طی گزارشی در هیئت وزیران صرفه‌جویی ناشی از DST تائید و ساعت تابستانی تا سال ۱۳۸۴ احیا شد اما در این سال سخنگوی دولت وقت اعتبار گزارش‌های مبتنی بر صرفه‌جویی ناشی از DST را نامعتبر و مصوبه ساعت تابستانی را ملغی اعلام نمود. کمی بعد در سال ۱۳۸۶ طی یک مصوبه قانونی در مجلس الزام اجرای ساعت تابستانی به دولت ابلاغ شد. ولی در سال ۱۳۹۹ تعدادی از نمایندگان مجلس بی‌تأثیر بودن این تغییرات را در صرفه‌جویی از یک طرف و ایجاد اختلال در ساعت بیولوژیک انسان از طرف دیگر مطرح نموده و نهایتا قانون ساعت تابستانی طی مصوبه مجلس از ابتدای سال ۱۴۰۲ ملغی اعلام شد.
با این مرور کوتاه بر تاریخچه ساعت تابستانی یا DST می‌توان فهمید پس و پیش کردن ساعت‌ها حدود ۱۰۰ سال است که در جریان است و در کشورهای مختلف جهان گاه اجرا و گاه ملغی می‌شود. یکی از دغدغه‌های مجریان وجود تعداد بیشماری نمایشگر ساعت(Display Clock) در مکان‌های عمومی یا مجموعه‌های خدماتی و صنعتی است که باید پس هر تغییر مجددا تنظیم شوند چرا که با انجام دستی این تغییرات، در هربار تغییر امکان بروز خطای انسانی وجود دارد. همچنین به دلیل فاصله زمانی هر چند کوتاه در اعمال تغییر، نمایشگرها در ارائه زمان با یکدیگر تطابق نخواهند داشت، از این رو، در کشورهای توسعه یافته سالهاست که نمایشگرهای ساعت از طریق امواج رادیویی بصورت خودکار تنظیم می‌شوند.
منابع:
1- تاریخچه ساعت تابستانی (DST)! نوشته آن باکل
2- چه زمانی DST در اروپا شروع شد؟ نوشته کنستانتین بیکوس و آن باکل
3- استفاده بهینه از روشنایی روز، ویکیپدیا
4- قانون تغییر ساعت رسمی ایران
